Benutzer-Werkzeuge

Webseiten-Werkzeuge


zeysius_matthaeus

Zeysius, Matthaeus

„M. Matthaeus Zeysius/ Custrinensis, Mathem: Studiosus“; „Marchicus Physices & Medicinae studiosus“; „Philos: Et Med: Doctor vnd Professor Physices in der Vniversitet Franckfurt an der Oder“ (Selbstbezeichnungen auf den Titelblättern, zit. 1576, 1577, 1596, jeweils zweiter Teil)
* 20.9.1553 Küstrin, † 2.9.1607 Frankfurt an der Oder
Kalender seit 1576, verfaßt bis mindestens 1597

Matthaeus Zeysius wurde am 20. September 1553 in Küstrin in der Mark Brandenburg geboren (Neander, 1607, S. A3b). Sein Vater war Valentin Zeysius (gest. 1568), der damalige Rektor der Schule in Küstrin (ebd., S. A4a). Im Jahre 1572 kam Matthaeus Zeysius an die Universität in Frankfurt an der Oder (ebd., S. A4b „in hanc academiam venit et intra triennium in studiis humaniorum artium tantum profecit“). Der Eintrag in die Matrikel lautet: „Matthaeus Zeysius magister[,] Valentinus Zeysius[,] filii domini pastoris Virradensis“ (Friedländer, 1887, Bd. 1, S. 224). Demnach hatte er einen Bruder namens Valentin; der Vater Valentin der Ältere war inzwischen Pfarrer in Vierraden (vgl. Fischer, 1941, Bd. 2, S. 991), einer damaligen Stadt in der Mark Brandenburg (heute ein Ortsteil von Schwedt). Fast drei Jahre später erhielt „Matthaeus Zeisius Custrinensis“ am 12. April 1575 die Insignien eines Magisters der Philosophie (Bauch, 1901, S. 67). In dieser Zeit begann er mit dem Schreiben von Kalendern (Neander, 1607, S. B1a). Zeysius schlug eine akademische Laufbahn ein und disputierte am 20. April 1576 „de directionibus astrologicis“ (Bauch, 1901, S. 73), am 23. Februar 1583 „de temperamentis pro gradu“ (ebd., S. 82) und am 22. März 1589 über die Medizin Galens (anderer Druck, Titel 3). Mit der letzten Disputation wurde er 1589 zum Licentiaten der Medizin promoviert (Neander, 1607, S. B1b). Am 1. Oktober 1590 disputierte er „de doctrinae physices antiquitate et dignitate“ und er hielt am 10. Oktober die „disputationem pro loco“ (Bauch, 1901, S. 104), seine Antrittsvorlesung als Professor. Schließlich disputierte er am 26. Juli 1593 mit den Respondenten Johannes Fers und Michael Detharding „in medicina gradus“ (ebd., S. 111). Mehrmals wurde er Dekan der philosophischen Fakultät, erstmals am 10. Oktober 1579 (ebd., S. 77).
Zeysius heiratete 1583 Margarethe (gest. 1612), Tochter des Professors Matthaeus Hostius und Witwe des Arztes Gallus Werner (Ab Amicis, 1583). Sie bekamen mindestens einen Sohn, Matthaeus Zeysius den Jüngeren, der im Juni 1591 verstarb (Lynar, 1591). Über weitere Kinder von Matthaeus Zeysius dem Älteren ist nichts bekannt. Er starb am 2. September 1607 („IV Non. VIIbris“) in Frankfurt an der Oder (Neander, 1607, Titelblatt; Jöcher, 1750/51, Bd. 4, Sp. 2173 nennt den falschen Sterbetag 17. September).
Obwohl von den Kalendern nur einige Exemplare der zweite Teile, der Prognostiken (für 1576, 1577, 1578, 1582, 1596, 1597), überliefert sind, ist es sicher, daß Zeysius auch die Kalendarien verfaßte. Bei den ersten drei Jahrgängen betonte er, daß er „neben einem Allmanach dis Prognosticon“ dem „Herrn Martino Graffen von Hohenstein/ Herrn zu Schwedt vnd Vierraden“ widme (Kalender für 1577, zweiter Teil, S. B1a). Später heißt es, daß er „[d]ieses sein Prognosticon sampt den Calendarijs“ dem Widmungsempfänger zueihne (Kalender für 1596, zweiter Teil, S. A1b). Die Finsternisse rechnete er nach den Prutenischen Tafeln von Erasmus Reinhold d. Ä. (ebd., S. C1b).
1580 gab es die interessante Konstellation, daß vier Kalendermacher gleichzeitig an der Universität in Frankfurt lehrten: neben Zeysius auch → David Origanus, → Jacob Cuno d. J. und → Petrus Rivander. Am 19. April 1580 waren Rivander, Cuno und Zeysius sogar gemeinsam Examinatoren bei Promotionen (Bauch, 1901, S. 79).

Titel:
1576–1597[?]: Almanach.
Druck und Verlag:
1576–1582[?]: Johann Eichorn, Frankfurt an der Oder, [1583?]–[1595]: ?, [Frankfurt an der Oder ?], 1596–1597: Friedrich Hartmann, Frankfurt an der Oder.
Nachweis:
Zinner, 1941/64, S. 264, Nr. 2805 (Prognostikum für 1577) und passim. ZKAAD, 1987–1993, Teil 4, S. 317, Nr. 3899 (Prognostikum für 1577) und passim. VD16 (Zeise). VD17 (Zeysius). CERL1. CERL2.
Online:
1577 Prognostikum, 1578 Prognostikum [17.11.2016].
Andere Drucke (Auswahl):
Nicht aufgeführt werden die akademischen Einladungsschriften.
(1) Betrachtung vnd erklerung der schrecklichen fewrigen Gesichte/ so man Chasmata nennet/ von jhren vrsachen vnd wirckung oder bedeudung/ vnd sonderlich Von dem grossen vnd erschrecklichen Chasmate, so im kurtz verlauffenen 1574 Jar/ den 15 tag Nouemb. durch die gantze Nacht erschienen/ von seiner vrsach/ auch bedeutung vnd wirckung. Durch Matthaeum Zeysium Custrinensem Mathem. stud. kuertzlich zusammen gezogen. Frankfurt an der Oder 1575. SLUB Dresden, 3. A. 9739, angeb. 2.
(2) Beschreibung vnd erklerung der schrecklichen/ vngewönlichen/ haarechtigen/ fewrigen Sternen/ so man Cometen nennet/ von jren vrsachen/ bedeutung vnd wirckung/ vnd sonderlich Von dem grossen vnd erschrecklichen Cometstern/ welcher in kurtz verlauffenen 1577. Jar von anfang des Monats Nouembris/ biß zum außgang des Jars/ nach der Sonnen vntergang ist gesehen worden/ Von desselben vrsachen/ auch bedeutung vnd wirckung. Frankfurt an der Oder 1578. SBPK Berlin, 50 Ma 40812. Online [17.11.2016]. Und in anderen Bibliotheken.
(3) (Disputation) Jacob Bergmann (Praeses), Matthaeus Zeysius (Respondent): Themata Quibus Galeni de facultate simplicium medicamentorum Liber III. summis capitibus proponitur in disputationem publicam: In qua pro Licentia in arte Medica consequenda respondebit […]. 22. März 1589. Frankfurt an der Oder. SBPK Berlin, 36 in: Ia 86. Online [17.11.2016].
(4) Dispvtatio De Saporibvs. 4. September 1591 [es steht die Verschreibung: M.D.CXI.]. Frankfurt an der Oder. SBPK Berlin, 10 in: Ja 86. Online [17.11.2016].
(5) Ad Stvdiosos Physices In Illvstri Marchiae Brandenbvrgicae Academia […] Cum ad summi philosophi Aristotelis Physiken akroasin [griech. Typen] publicè explanandam […] accederet. Frankfurt an der Oder 1595. HAAB Weimar, Inc. 392 (n.14 und n.49).
(6) Oratio. De Physicis causis et periodis Pestilentium morborum: Pvblice Recitana […]. Frankfurt an der Oder 1595. SUB Göttingen, 8 MED PRAC 2310/65. Und in anderen Bibliotheken.
(7) De Cavsis Et Periodis Pestilentivm Morborvm Item De Qvaestione: An Morbi Aeqve Frigidi Ac calidi in pestilenti statu grassentur Orationes duae. Frankfurt an der Oder 1597. HAB Wolfenbüttel, G 546.4 Helmst. (7).
Literatur:
Ab Amicis: Carmina In Honorem Nuptiarum Clarissimi Viri, Sapientia […] praestantis Dn. M. Matthaei Zeysii, Mathematici & Medicinae Candidati: Ac […] Margaridos Hostae […] Matthaei Hosti, in inclyta Marchionum Academia publici Professoris filiae, Doctoris Galli Werneri Medicae […] viduae, Scriptis ab Amicis. Frankfurt an der Oder 1583. SBPK Berlin, 27 in: Xc 558.
Augustus de Lynar: Ecclesiastae istud perpendenti […]. Frankfurt an der Oder. HAB Wolfenbüttel, M: Db 5267. (Das ist eine Trauerschrift auf Matthaeus Zeysius, Sohn von Matthaeus Zeysius dem Älteren.)
Christoph Neander: Oratiuncula funebris In laudem Cl: et excellentiß. viri Dn. Matthaei Zeysii Philosophiae & medicine Doctoris laudati Professoris primum Physices, post medicinae probati Decani ordinis Medicorum spectati Viri in curationibus fortunati Anno aetatis LIV ex apoplexiâ mortui IV Non. VIIbris pompa funeris publici solemni ritu honorificè […]. Frankfurt an der Oder 1607. SLUB Dresden, Biogr. erud. D. 1698,80, online [17.11.2016] und Hist. germ. biogr. 330. m,misc. 21. Und in anderen Bibliotheken.

Erstellt: 17.11.2016

zeysius_matthaeus.txt · Zuletzt geändert: 2016/12/01 17:09 von klaus-dieter herbst